Hoe vertel je dat je niet goed in je vel zit?

Hoewel mental health de voorbije jaren meer bespreekbaar werd, blijft de drempel behoorlijk hoog om familie of vrienden te vertellen dat je met mentale problemen worstelt. Waarom is het belangrijk om het toch te doen en hoe pak je dat aan?

“Hoe gaat het?”
“Goed.”
We doen het allemaal: de vraag stellen zonder dat je een eerlijk antwoord verwacht. En ‘goed’ antwoorden terwijl het eigenlijk helemaal niet zo’n fijne dag of misschien zelfs periode is.

Waarom zou je eerlijk zijn? Je wil niet die zeur zijn. Je wil de sfeer niet naar beneden halen. Je wil ‘sterk’ overkomen. Logisch, even door Instagram, TikTok of Facebook scrollen en de happy vibes slaan je om de oren. En dus zwijg je. Het gaat gewoon even wat minder met je.

De waarheid is dat er nog steeds te vaak wordt gezwegen, terwijl de cijfers er niet om liegen: volgens Sciensano had in maart 2022 maar liefst één op de vier mensen een angststoornis en/of een depressieve stoornis, terwijl dat er in 2018 nog maar één op de tien waren. We krijgen er dus allemaal mee te maken. Misschien jijzelf, misschien iemand in je omgeving.

Het lijkt aanvankelijk makkelijker om je problemen voor jezelf te houden, toch zal de negatieve spiraal alleen maar groter worden. Hoe sneller je erover praat en hulp zoekt, hoe beter dus. Jouw openheid zal verschillende effecten hebben: het is de eerste stap van je genezingsproces, het zorgt voor een belangrijke verbinding tussen jou en je vertrouwenspersoon, en je helpt het taboe verkleinen.

Let’s talk dus. Maar hoe doe je dat?

Goed dat je hebt besloten om open te zijn over je mentale gezondheid. Eens die beslissing gevallen, wil je misschien zo snel mogelijk het gesprek aangaan. Doe dit echter niet impulsief, maar neem eerst de tijd om alles op een rijtje te zetten. Wat wil je vertellen en wat hou je liever privé? Waar worstel je mee? Wat doet je pijn, maakt je onzeker of ongelukkig? Denk na over concrete voorbeelden die een grote invloed hebben op je mentale gezondheid. Hoe voel je je concreet? Hoe lang voel je je al zo? Was er een aanleiding? Waarom wil je over je moeilijkheden praten? En wat verwacht je van dit gesprek? Deze zelfreflectie helpt je een helder gesprek te voeren, en bereid je bovendien voor op de vragen die er sowieso zullen volgen.

Natuurlijk is de persoon tegenover wie je je kwetsbaar toont, cruciaal. Denk ook hier goed over na: wie kan je voldoende vertrouwen? Wie zal er onbevooroordeeld naar je luisteren? Bij wie voel je je zodanig op je gemak, dat je je volledig durft open te stellen? Misschien is het iemand die dicht bij je staat, zoals familie of een goede vriend. Maar misschien werkt het voor jou beter dat iemand net wat meer van je af staat, zoals een collega.

Praat je liever niet met iemand die je kent? Er is heel wat professionele hulpverlening beschikbaar.

•    Chat met Tele-Onthaal of bel naar het nummer 106 (24/7)

•    Kinderen en jongeren kunnen chatten met Awel

•    Vragen over gender en seksuele diversiteit kan je stellen aan Lumi

•    Denk je aan zelfmoord, dan kan je chatten met de Zelfmoordlijn of bellen naar het nummer 1813

•    Ook de Belgische organisatie Te Gek!? die het taboe rond geestelijk gezondheid bespreekbaar wil maken, biedt op haar website een overzicht waar en bij wie je terechtkan met je vragen over psychische problemen.

Ook de timing is belangrijk. Tijdens een koffiepauze, op een feestje, met je kinderen in de buurt? Geen goed plan dus. Zorg ervoor dat je de tijd en de ruimte hebt om ongestoord je verhaal te doen. Het is belangrijk dat je allebei volledig kan focussen op het gesprek.

Ook de plek is belangrijk: idealiter zit je face to face in een rustige ruimte, maar misschien praat het voor jou makkelijker tijdens een wandeling.

Tijdens je zelfreflectie was je van plan open en eerlijk te zijn; nu je tegenover je gesprekspartner zit, voelt het natuurlijk een pak minder evident. Vandaar het belang aan voldoende tijd (zie vorige tip), zodat jij kan zoeken naar de juiste woorden. Panikeer niet wanneer er stiltes vallen en lach je uitspraken zeker niet weg. Je mag gerust aangeven dat je dit gesprek niet evident vindt. Heb je de juiste gesprekspartner uitgekozen, dan zal deze je de ruimte geven en je helpen bij het vinden van je woorden. Neem er gerust je voorbereiding bij wanneer je de draad kwijt bent.

Je zette het al op papier, maar maak het ook woordelijk duidelijk aan je gesprekspartner: wat verwacht je precies? Wil je je verhaal kwijt en heb je iemand nodig die goed kan luisteren? Wil je dat hij of zij na dit gesprek af en toe polst hoe het met je gaat? Wil je uit je isolement gehaald worden door regelmatig samen iets te doen? Of wil je meer dan dat: misschien verwacht je advies, misschien zelfs concrete hulp.

Heb je je gesprekspartner goed uitgekozen, dan is de kans groot dat het gesprek goed uitdraait. Toch kan het zijn dat de ander niet reageert zoals jij had verwacht of gehoopt. Dat komt soms doordat hij of zij nog niet te maken kreeg met mentale problemen. Misschien vind je gesprekspartner het onderwerp te confronterend. Ook cultuurverschillen of bepaalde verwachtingen kunnen in de weg staan. Reacties als: ‘je moet wat minder piekeren’, ‘je hebt gewoon een dipje’ of ‘zet je er gewoon over’ kunnen bijzonder ontmoedigend zijn. Probeer op een rustige manier duidelijk te maken dat jouw mentale problemen te groot zijn om over een ‘dipje’ te spreken. Heeft het weinig effect op je gesprekspartner, zoek dan verder.

Je hebt een eerste grote stap gezet en daar mag je trots op zijn. Heb je je gesprekspartner goed uitgekozen, dan heb je vanaf nu iemand waar je bij terechtkan en dat is veel waard. Toch is er een tweede belangrijke stap nodig: maak een afspraak met een professionele hulpverlener. Ga langs bij je huisarts voor een doorverwijzing of ga zelf op zoek naar een gepaste hulpverlener in je buurt via de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen.

Onthoud: het vraagt tijd om beter te worden; afhankelijk van de problematiek maanden tot jaren. Mogelijk moet je verschillende hulpverleners en behandelingen uitproberen voordat er een klik is. Dat is volstrekt normaal: er is geen pasklare behandeling, de zoektocht hoort erbij. Hou vol. Weet dat mentale problemen vaak voorkomen en behandelbaar zijn. En onthoud ook: het wordt beter.